بررسی چگونگی و میزان ورود آلاینده های ناشی از مصرف کودها و سموم شیمیایی در زمین های کشاورزی بالادست درودزن به رودخانه کر

رودخانه کر با طول حدود 270 کیلومتر و عرض 30ـ40 متر، طولانی ترین و مهمترین رودخانه استان فارس است. رودخانه کر علاوه بر تأمین آب کشاورزی مزارع بخش کامفیروز، رامجرد، کربال و...، بخش قابل توجهی از آب شرب شهر شیراز ، مرودشت و شهرکهای صنعتی و مسکونی را نیز تأمین می کند. وجود مزارع و واحدهای صنعتی باعث ورود آلاینده های بیشماری به رودخانه شده است. این تحقیق در بخش کامفیروز از توابع شهرستان مرودشت انجام شده است. بخش کامفیروز یکی از قطب های تولید برنج در استان فارس است و سالانه حدود 11000هکتار از اراضی این بخش به کشت برنج اختصاص می یابد. همه شالیزارهای بخش کامفیروز در حاشیه رودخانه کر واقع شده اند و این رودخانه تنها منبع تأمین آب آنهاست. طبق بررسیهای انجام شده در کل شالیزارهای کامفیروز در هر دوره کشت 3850 تن کود شیمیایی دی آمونیم فسفات و 3850 تن کود شیمیایی اوره مصرف می شود. به دلیل شیب زیاد و بافت شنی ـ لومی خاک، زه آب کشاورزی حاوی آلاینده های نیتروژن دار و سموم شیمیایی به طرف رودخانه سرازیر شده و کیفیت آب را کاهش می دهد. در این تحقیق، از اردیبهشت ماه تا شهریورماه 1392 در فواصل زمانی 15ـ 30 روز از دو ایستگاه مشخص رودخانه (یکی در بالادست شالیزارها و دیگری در محل ورود آب رودخانه به دریاچه سد) نمونه های آب برداشت شد و در آزمایشگاه غلظت نیترات و فسفات به روش فتومتری اندازه گیری شد. نتایج نشان داد زمان اوج آلودگی رودخانه به نیترات، اواخر خردادماه و اوایل تیرماه است. یعنی پس از اوّلین مرحله کوددهی و زمانی که زمین برای نشائ برنج آماده می شود. به طور کلّی از 10 نمونه گرفته شده در 5 مرحله غلظت نیترات در 3 نمونه بالاتر از حد استاندارد بود. در زمان اوج آلودگی آب رودخانه کر به نیترات، غلظت فسفات هم اندازه گیری شد که نشانه ای از آلودگی آب رودخانه به فسفات مشاهده نشد. نکته جالب و قابل تأمّل در این تحقیق، نقش پوشش گیاهی در جذب نیترات است. با رشد گیاه برنج توان آن در جذب نیترات افزایش یافت و درنتیجه غلظت نیترات در رودخانه کر کمتر شد. با انجام طرح حفاظت بیولوژیک (کاشت درخت در حاشیه رودخانه و ایجاد پشته های خاکریز)، افزودن واحدهای مکمّل تصفیه آب در تصفیه خانه برای حذف نیترات از آب آشامیدنی، آموزش کشاورزان برای کاهش استفاده از کودها و سموم شیمیایی و ...می توان اثرات آلایندگی ورود آلاینده های کشاورزی به رودخانه کر و سد درودزن را کاهش داد.